تبصره گیل: در دهههای اخیر، مُدی تازه میان عروس و دامادهای ایرانی رواج یافته است؛ مدی به نام «عقد آریایی». در بسیاری از فیلمهای منتشرشده در فضای مجازی، زوجها در کنار اجرای صیغه شرعی، جملاتی شاعرانه و پرشکوه را به زبان فارسی میخوانند و آن را «عقد آریایی» مینامند؛ متنی که اغلب با تأکید بر میهندوستی و عشق پاک همراه است، اما منشأ و اعتبار مذهبی آن همچنان نامعلوم مانده است.
این روزها با گسترش حضور چهرههای شناختهشده در مراسم عقد آریایی، از بازیگران تا اینفلوئنسرها، این پدیده از یک رفتار شخصی به صحنهای نمایشی تبدیل شده است؛ نمایشی که گاه برای جذب دنبالکننده بیشتر در فضای مجازی اجرا میشود. در آخرین نمونه، ویدئویی از ترکیب جشن «هالووین» با عقد آریایی در شبکههای اجتماعی دستبهدست شد؛ ترکیبی که موجی از انتقاد را برانگیخت.
اما حقیقت این است که «عقد آریایی» نه در متون اوستایی و پهلوی و نه در آیینهای رسمی زرتشتی سابقهای ندارد. بهزاد نیکدین، موبد زرتشتی، در گفتوگو با رسانهها صراحتاً اعلام کرده است:
«این عقد آریایی که گفته میشود، با آیین زرتشتی هیچ همخوانی ندارد و خوددرآورده است. ما سند داریم و چنین چیزی در سنتهای ما نیست. در آیین ازدواج زرتشتی، تأکید اصلی بر راستی و صداقت میان زن و مرد است و خوشبختی در پیشی گرفتن در صداقت نهفته است.»
نیکدین همچنین با اشاره به وجود «نه دستورالعمل زناشویی در آیین زرتشتی» توضیح میدهد:
«در چهار بند نخست آمده است: ستایش خداوند یکتا، گرامیداشت پدر و مادر، اندیشه و گفتار و کردار نیک، و پایبندی به باورهای دینی. اما در عقد آریایی هیچیک از این مفاهیم بنیادین رعایت نمیشود.»
این موبد در ادامه هشدار میدهد که «دکانی» به نام عقد آریایی در حال گسترش است؛ مراسمی که نه پشتوانه تاریخی دارد و نه فرهنگی و بیشتر محصول شبکههای اجتماعی و میل به تفاخر است.
بهگفته کارشناسان فرهنگی، گسترش چنین آیینهای ساختگی نشانه نوعی بحران هویت و تلاش برای بازتعریف سنتها در قالبهای نمایشی است. آنها میگویند اگرچه گرایش به فرهنگ و اسطورههای ایرانی ارزشمند است، اما نباید با تحریف آیینهای کهن و جایگزینی حقیقت با توهم همراه شود.